Асылханкызы Айым
"Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемі "БББ-ның 3-ші курс стуенті"
2-сынып. Қазақ тілі “Дара және күрделі зат есім”
Курс жайлы ақпарат
Зат есім туралы жалпы түсінік Зат есім – заттың, құбылыстың, ұғымның атын білдіретін сөз табы. Ол кім? не? деген сұрақтарға жауап береді. Мысалы: бала (кім?), кітап (не?). Дара зат есім Анықтамасы: Бір ғана түбірден тұратын, бөлшектенбеген негізгі немесе туынды сөздер. • Мысалы: қалам, әже, су, мектеп. • Құрамы жағынан қарапайым, тек бір ғана түбір сөзден жасалады. Ерекшелігі: • Жеке тұрады. • Қосымша сөзбен бірігіп тұрмайды. Күрделі зат есім Анықтамасы: Екі немесе одан да көп сөздің бірігуінен, қосарлануынан немесе тіркесуінен жасалып, бір ұғымды білдіретін зат есімдер. • Мысалы: Астана, теміржол, кітапхана, әке-шеше. Жасалу жолдары: 1. Бірігу арқылы: Бірнеше сөз бірігіп, жаңа мағына береді. • теміржол, балмұздақ, асқабақ. 2. Қосарлану арқылы: Екі сөз қатар айтылып, бір мағына береді. • әке-шеше, үлкен-кіші, қыз-бала. 3. Тіркесу арқылы: Сөздер бөлек жазылады, бірақ бір ұғымды білдіреді. • қызыл алма, қара көже, еңбек күні. Ерекшелігі: • Құрамында бірнеше сөз болады. • Бір ұғымды білдіреді. • Жаңа мағына туғызады. Қорытынды: • Дара зат есім – бір түбірден тұрады (қалам, су, әже). • Күрделі зат есім – екі не одан көп сөзден жасалып, бір ұғымды білдіреді (кітапхана, ата-ана, қара көже).
Дара және күрделі зат есім 1. Дара зат есім • Анықтама: Бір ғана сөзден тұратын зат есім. • Мысалдар: үй, кітап, бала, гүл, қала. • Сипаттары: • Бір сөзден тұрады. • Бір ғана мағына білдіреді. 2. Күрделі зат есім • Анықтама: Екі немесе одан да көп сөзден құралған зат есім. • Мысалдар: күнбағыс, аққу-балық, қаламсап, мектеп кітапханасы. • Сипаттары: • Екі немесе бірнеше сөзден тұрады. • Біріккен сөздер жаңа зат есімнің мағынасын береді. 3. Дара мен күрделі зат есімді ажырату • Тексеру тәсілдері: 1. Егер сөз бір ғана сөзден тұратын болса → дара зат есім. 2. Егер сөз бірнеше сөзден құралса → күрделі зат есім. 4. Мысалдармен тәжірибе • Дара: гүл, кітап, бала. • Күрделі: көкқұтан, мектептегі кітап, алтын сағат. 5. Жаттығулар • Сөздерді дара және күрделі зат есімге бөлу. • Өзіңнің сөйлемдеріңде дара және күрделі зат есімді қолдану.>
Студентке қойылатын талаптар
Оқушыға қойылатын талаптар 1. Білу және түсіну • Дара зат есімнің не екенін білу және анықтау. • Күрделі зат есімнің не екенін білу және анықтау. • Дара мен күрделі зат есімді ажырата алу. 2. Қолдану • Дара зат есімді дұрыс қолдану. • Күрделі зат есімді дұрыс қолдану. • Жеке сөйлемде дара және күрделі зат есімдерді дұрыс қолдану. 3. Талдау • Берілген сөздердің дара немесе күрделі екенін анықтау. • Сөйлемнен дара және күрделі зат есімді табу. 4. Шығармашылық • Өзі жаңа сөйлемдер құру кезінде дара және күрделі зат есімдерді қолдану. • Сөздерден күрделі зат есімдер құрастыру. 5. Бағалау критерийлері • Дара және күрделі зат есімді дұрыс ажырата алады. • Сөйлемде дұрыс қолданады. • Жаттығуларды толық және дұрыс орындайды.
Курс командасы
Бейсембаева Нұрай
"Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі"БББ-ның 3-ші курс студенті
Әбіләзім Ақбота
"Бастауыш окыту педагогикасы мен әдістемесі"БББ-нын 3-ші курс студенті
Бақытжанова Гүлназ
Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі БББ-ның 3-ші курс студенті
Жиі қойылатын сұрақтар
Сөзді оқып, дара немесе күрделі зат есім екенін анықта. Сөз: «кітапхана» >
Жауап: • Күрделі зат есім (екі сөзден немесе қос сөзден құралған жаңа зат есім).
Сөйлемнен дара және күрделі зат есімді тап: Сөйлем: «Бала гүлді бақшадан алып келді.»>
Жауап: • Дара зат есім: бала, гүл • Күрделі зат есім: бақша (егер «бақшадағы гүл» сияқты қос сөз болса күрделіге айналады, бірақ тек «бақша» болса дара)